باغبـــــان باشـــــی

خانواده بلوط (Fagaceae)

این تیره بصورت درخت یا درختچه همیشه سبز یا برگ ریز با برگهای متناوب و ساده بوده، میوه آنها بصورت فندقه محصور در پیاله ای به نام کوپول می باشد.در این گیاهان اسید شیکیمیک،متیل سالیسیلات و ترکیبات ترپنوئیدی و بویژه تانن یافت می شود.پوست بلوط پاد زهر خوبی برای مسمومیتهای ناشی از آلکالوئیدها و فلزات است.

Fagus sylvatica:از میوه های آن برای تولید روغن استفاده می شود .

 پوست گونه های  بلوط حاوی تانن زیادی است وبعنوان مواد تانن دار استفاده می شود.

Q.stenophylla جهت تولید رنگ زرد و در روی برگهای گیاهان Q.infectoria و Q.brantii  گال یا مازو یا مازوج تولید اسید تانیک است.

عصاره Q.stenophylla برای تسریع دفع سنگ کلیوی و مجاری ادراری استفاده شده است. از تانن ها (ترکیبلت پلی فنلیک)در پزشکی و داروسازی بعنوان قابض،ضد اسهال و ضد خونریزی و التیام دهنده پوست و در صنعت جوهر سازی و دباغی استفاده می گردد.همچنین بر اثر فعالیت یک حشره روی گونه هایی از درختان بلوط(Q.infctoria) مان گز علفی که از کربوهیدراتها بوده تشکیل می گردد که بعنوان شیرین کننده و ملین مصرف می گردد.ضمنا پوست میوه گیاهان مذکور با نام (جفت) دارای تانن فراوان است.

خانواده نارون

در پوست درخت نارون(Ulmus compesteris)موسیلاژ وجود دارد در celtis یک ایندول گزارش شد

خانواده شاهدانه (Cannabidaceae)

از رازک اسانس فرار و از پایه ماده شاهدانه، حشیش که حاوی کانابیوئیدها از جمله تترا هیدرو کانا بینول است را می گیرند که هر دو خلسه آور می باشند.

خانواده گزنه (urticaceae)

جنس مهم این خانواده urit دارای ۵۰ گونه است.گونه گزنه u. dioica بصورت دو پایه است. از برگ گزنه کلروفیل استخراج می شود.اعتقاد بر این است که جوشانده گیاه و خیسانده ریشه آن بصورت لوسیون در رشد موی سر موثر است.همچنین عصاره ریشه گزنه بعضی حالات هیپرتروفی غده پروستات را بهبود می بخشند. پراکندگی تیره در ایران در گیلان و مازندران است.از دانه های گیاه انجره بعنوان مدر استفاده می نمایند.

خانواده صندل (santalaceae)

گیاهان این تیره بصورت درخت یا درختچه یا علفی می باشند و غالبا از طریق ارتباط با ریشه گیاهان مختلف بصورت نیمه انگلی بسر می برند. چوب درخت صندل سفید(santalum album) دارای اسانس بوده که بیشتر از الکلهای سزکوئی ترپن تشکیل می شود.اسانس مزبور دارای اثر ضد عفونی کننده است.

مصرف مهم اسانس صندل در عطر سازی است.

خانواده داروش(Lorantaceae)

گیاهان این تیره بصورت درخت یا درختچه یا علفی می باشند وعموما به حالت طفیلی و بندرت نیمه طفیلی بر روی درختان و درختچه های مختلف بسر می برند.از جنسهای آن داروش(viscum) با ۶۰ گونه و موخور(Loranthus) با ۵۰۰ گونه می باشد. جنس این خانواده داروش(viscum) بوده که گیاه طفیلی و همیشه سبز بوده و داغرای ترکیبات سیکلیتول می باشد.این گیاهان  در آسیا و شمال آفریقا رویش دارند.گونه v.album حاوی ماده چسبنده ای بنام ویسین در میوه های خود است که در تهیه چسب استفاده می شود .میوه دارواش دارای اثر کاهش دهنده فشار خون،مدر و ضد تومور است.مصرف فراورده دارویی داروش باید بدقت صورت گیرد.میوه گیاه شیرینک(Loranthus grewinkii)با نام کشمش کولی بعنوان برطرف کننده موهای سطحی پوست مصرف سنتی دارد.

راسته علف هفت بند(polygonales)

در گیاهان ایت تیره معمولا پیگمانهای آنتوسیانین وجود دارند.از دیگر ترکیبات مهم،فلاونها و فلاونولها هستند،مثلا (Fagopyrum esculentum) منبع تجارتی تهیه روتین می باشد که به میزان ۳ تا ۴ درصد در گیاه وجود دارد. کینونها،آنتراکینونها،دی آنتروکینونها ،در بسیاری از گونه های ریوند،ترشک و پلی گونوم یافت می شوند.ریشه رباب یا ریوند و ریشه ریواس ملین اند. چون علاوه بر انجبار بعلت دارا بودن تانن فراوان در ریزوم ان دارای اثر قابض قوی است. در علف هفت بند تمام قسمتهای گیاه،دارای اثر قابض قوی است.تخم هماز بعنوان رنگ مو و بدلیل تانن آن به عنوان بند آورنده خون استفاده می شود.از بین گیاهان فوق فقط Fagopyram در ایران نیست و از بین گونه های قاثعئ منحصرا گونه rh.ribess بنام ریواس در ایران می روید.

خانواده سرخاب کولی( فیتولاکاسه )

برگها و ریشه گونه p.americana  را گاهی با بلادون مخلوط می کنند.در صورتی که از میوه ارغوانی آن جهت رنگ کردن فراورده ها استفاده می کنند.این گونه تنها خانواده در ایران است که بخصوص در استان گیلان به صورت بوته ای می روید.

خانواده میخک(caryophlaceae)

بسیاری از گیاهان تیره میخک حاوی مقادیر زیادی ترکیبات ساپونینی می باشند،ریشه گیاه صابونی

(Saponaria officinalis) دارای حدود ۵ درصد ساپونین بوده و بعنوان ماده پاک کننده مورد استفاده قرار می گیرد.از ریشه بعضی از گونه های چوبک مثل (Acanthophllum squarrosum) جهت شستشو و در ساخت حلوای ارده(حلوا شکری) استفاده می شود.هر سه جنس ذکر شده در ایران وجود دارند.

تیره اسفناج(Chenopodiacese)

گونه (Worm sead)حاوی آسکاریدول می باشد که جزء اسانسهای پر اکسیدی است.اسانس کنوپود اثر کرم کش قوی دارد.مصرف۱۶-۲۰ میل آن در اسب که آسکاریدهای آن به سختی دفع می گردند موجب می شود که ۹۵ درصد این طفیلی ها به کلی از بین بروند.

احتیاط:مقادیر کم در انسان بی اثر و مقادیر زیاد خطرناک است.

از گونه اسفناج(Sp-inacia oleracea) در تغذیه استفاده می شود.همچنین تخم اسفناج دارای مقداری موسیلاپ بوده و دارای اثر نرم کننده است.

توجه: اسفناج دارای مقادیر قابل توجهی اکسالات کلسیم است.ترکیب مهم جنس Anabasis آلکالوئیدی بنام انابازین با اثری شبیه نیکوتین است.سولفات ان خاصیت حشره کشی قوی دارد.از گونه چغندر قند شکر تهیه می شود.

تیره خرفه

این گیاه در اکثر نقاط پر آب دیده می شود.از این گیاه به عنوان سبزی خوردن استفاده شده و تخم خرفه بدلیل داشتن موسیلاژ در رفع سرفه و تسکین تشنگی مصرف می گردد