بونسایی

بونسایی چیست؟

 

                                    

قبل از جواب بهتر می دانم سوال دیگری را مطرح کنم که بونسایی به چه چیزی نمی گویند؟

 

+ بونسایی گیاهی نیست که از نظر توارثی پاکوتاه باشد.

+ برای پاکوتاه شدن آن هیچ راه و روش و تجزیه مواد به صورت آنی وجود ندارد.

+ برای کوتاه شدن و ماندن هیچ حمله ای نمی توان کرد. در حقیقت بونسایی گیاهی است که شرایط محیطی آن یعنی، نور، آب و مواد غذایی و هوا و نگهداری از نظر کیفی و کمی تنظیم مانند گیاه بزرگ و معمولی با رعایت نسبتها است.

 

از نظر لغت شناسی ترجمه ژاپنی آن (درخت در گلدان) است. اما درطول تاریخ خود تعاریف زیادتری برای آن اظهار گردیده است.

همخوانی گلدان و گیاه چه از نظررنگ، جنس، اندازه و بافت دارای اهمیت زیادی است و در حقیقت هرکدام دیگری را تائید و تعریف می کنند و مکمل یکدیگر هستند.

درحقیقت بونسایی عبارتست از تعادل بین ریشه و اندام هوایی  و به همین علت باید شاخه های موجود شکل داده شوند و آنهایی که اضافی هستند هرس شوند و تحت رژیم غذایی و نگهداری خاص خود قرار گیرند. گیاه بونسایی تحمل حمله قارچها و حشراتی مانند شته ها را ندارد و همانند درختان بزرگ نمی تواند از خود مقاومت نشان دهد و یا قدرت ریشه های آن در آب یابی ازذرات خاک و جذب آن در حد اندام خودش کم و کوچک است و نمی تواند غذای خودش را مانند درختان بزرگ از تجزیه کودهای حیوانی بدست آورد.

با تمام این این توضیحات باید اعتراف کنم که نام بونسایی به عنوان یک هنر بسیار مشکل مطرح شده که مسلمأ صحت ندارد و آن طوری هم که فکر می کنید مشکل نیست فقط لازم است همان معنی بونسایی که ذکر شد را بخاطر بیاورید( درختی در یک گلدان ). اگر این جمله را به خوبی درک کردید متوجه خواهید شد نگهداری از یک بونسای خیلی دشوارتر از یک گیاه معمولی آپارتمانی نیست.

 

                  

 

تاریخچه:

کاشت در گلدان برای تغذیه و یا استفاده دارویی به قدمت تاریخ بشر است و هزاران سال سابقه دارد اما استفاده از گیاه گلدانی به عنوان تزئینی و زیبایی به ندرت صورت می گرفته است. پس از شروع استفاده از گیاه گلدانی به عنوان زینت و زیبایی به یکباره هنر تولید گیاهان مینیاتوری در چین به ظهور پیوست. نقاشی روی دیوار در 200 سال پیش از میلاد و حمل درخت و درختچه و سنگ توسط کارگزاران و مستخدمین حکومتی موید و شاهد این پدیده هنری است. امروزه پس از 2000 سال از آن تاریخ تولید درختان بونسایی یکی از هنرهای متداول چین و خاور دور است.

 

ژاپن و بونسایی:

فرهنگ و فلسفه و هنر چینی در قرنهای 11 و 12 و خصوصأ مکتب " ذن " در زندگی همسایه خود ژاپن تاثیر فراوان گذاشت و به نظر می رسد بونسایی توسط راهبان این مکتب به ژاپنی ها آموخته شده باشد. بونسایی هم از نظر معنوی و هم زیبایی ظاهری به شدت در ژاپن گسترش یافت و ظرافت و معنویت و زیبایی آن در قرن سیزدهم توسط راهب های بودیسم مورد توجه قرار گرفت و تقدس خاصی پیدا کرد و همزمان هنربونسایی در بین مردم عادی نیز شایع گردید و درختان وحشی بصورت بونسایی تربیت می شدند. متخصصین شروع به تهیه و گسترش وسایل نمودند و در بعضی موارد بجای اینکه به زیبایی ختم گردد به تغییر شکل ناخواسته و نا مطلوب تبدیل می گردیدند.

 

                                  

        

بونسایی جدید:

بونسایی مانند همه فعالیتهای غیر ضروری بشردر دوران های مختلف دست خوش تغییرات بوده است. در اواسط قرن 17 فعلیتهای بونسایی محدود به گل کاملیا و سپس آزالیا و هرسالی واریته ای از گلها مورد طرح قرار می گرفتند. طبق اسناد باقی مانده 162 واریته آزالیا و 200 نوع کاملیا مورد نظر بونسایی قرار گرفت.

 در مقطعی از زمان چنان توجهات به گیاهان ابلق قرار گرفت که تقریبأ بقیه رنگها و واریته ها به بوته فراموشی سپرده شدند. و این دوران تا اواسط قرن هجدهم دوره شکل گیری و نظم پذیری و قانونمند شدن بونسایی می دانند.

در اواخر قرن هجده در 1892 اولین گردهمایی هنرمندان بونسایی کار در یکی از رستوران های توکیو برگزار شد و در سال 1928 اولین نمایشگاه گیاهان بونسایی در موزه هنرتوکیو شکل گرفت. مطالعه دقیق روی شکل گیاه و چگونگی خروج شاخه از تنه و بطور کلی عادات رشد از جمله دستاوردهای این دوران است.

بولتن ها و بروشورها و جزوات فراوانی راجع به این مطالب به رشته تحریر درآمد و از نظر فرهنگی و گسترش این هنر پیشرفت های فراوانی حاصل گردید . بونسایی در اواخر قرن نوزدهم شکل صنعتی بازرگانی به خود گرفت و صدها متخصص حرفه ای را به جامعه هنرمندان عرضه کرد.

 

سبک چینی و ژاپنی:

سهم ژاپنی ها در بونسایی اشاعه و گسترش آن در غرب و سازه های زیبایی شناختی است و در این بین عمومیت دادن به هنر بونسایی و خارج نمودن از حوزه هنری چند هنرمند خاص از تلاش های چینی ها است. ضرب المثل های فراوان، داستانهای اسطوره ای و شکل دادن گیاهان به اشکال مختلف و عجیب و غریب پرنده و حیوان و اژدها از خصوصیات بونسایی چین است و تولید و شکل دهی ریشه ها و تنه ها با اشکال حیوانات هنوزدر چین حالت مسابقه ای دارد. بونسایی چینی برگرفته از قدرت خیال و داستانهای اسطوره ای اژدهای آتشین و مارهای هیکل مند و مارپیچ است. اما عقیده ژاپنی ها درباره بونسایی اینست که کل طبیعت را باید دوست داشت نه جزئی ازآن و این ایده در یک درخت به تمام معنی در یک بشقاب خلاصه می گردد.

 

                            

 

غرب و بونسایی:

در نمایشگاه 1878پاریس شکل حک شده بونسایی روی گلدان سرامیکی که مدال طلای ژاپنی ها را به خود اختصاص داد به معرض نمایش گذاشته شد اما اخبار و اطلاعات بیشتری که حاکی از بونسایی قبل از دوره ویکتوریا در اروپا باشد در دسترس نیست . اما داستانهایی مربوط به یک درخت کوچک مارپیچ در بین مردم رواج داشته است.

بعد از جنگ جهانی دوم سوغات ژاپنی دیپلماتهای غربی به کشورشان گیاهان بونسایی بود. بعضی از غربی ها ابراض علاقه شدیدی به آموختن فن بونسایی نشان دادند و اثرهایی خلق کردندکه هنوز زنده و پابرجاست. مهاجرین رانده شده از ژاپن سهم بسزایی دراشاعه و گسترش  این هنر در کالیفرنیای آمریکا داشتند.

تنوع در فرهنگ و آب و هوای کشورهای غربی تحول عظیمی در هنر بونسایی به جای گذاشت و تکنیک و سبک های جدیدی عرضه شده است. یک نوع انجیر استرالیایی و کاج اسکاتلندی در غرب کمک عظیمی به این هنر نمودند. امروزه دهها سمینار و نمایشگاه و جلسات سخنرانی در این باره در غرب برقرار است و این هنر را روز به روز بهتر و بیشتر در معرض عموم می گذارند.   

کوردیلین

یکی از دوستان به نام پرندیس پیامی نوشته و در مورد گیاهی که در منزل داشتند راهنمایی برای تکثیرش می خواستند اطلاعاتشون خیلی کم فقط ...گیاهی است با برگ های کشیده که اگر نور خوبی داشته باشد برگهای آن تقریبا قرمز رنگ است و اگر نور به اندازه ی کافی نبیند برگهایش سبز می شود
این برگها تک تک روی ساقه می رویند ... ولی به نظرم گیاه مورد نظر کوردیلین باشه.....

 

Cordyline terminalis

Ti Tree, Good Luck Plantنام انگلیسی:

 

                            

         

تکثیراین گیاه ممکن است تا حدودی مشکل باشد زیرا سرشاخه گیاه را قبل از زمانی که بیشتر گیاهان را تکثیر می کنید، باید قطع کنید. بهتر است تا زمانی که گیاه خیلی بلند نشده، عمل تکثیر را انجام دهید.

قسمت بالای گیاه را با قیچی باغبانی به اندازه 15-10 سانت جدا کنید. ابتدا در پودر هورمون ریشه زایی فروبرده و سپس در گلدانی با دهانه متوسط حاوی کمپوست مخصوص بذر و قلمه قرار دهید. خاک را به اندازه کافی مرطوب کنید ولی بیش از اندازه آبیاری نکنید. قلمه را با کیسه پلاستیکی شفاف بپوشانید و  در دمای 21 درجه در شرایط نور مناسب و کافی ( آشپزخانه ) نگاه دارید.

 

در روش دیگر می توانید بخشی از ساقه را که زیر سطح برش قلمه باقی می ماند به بخشهایی به طول 7-5 سانت تقسیم کرده و مراقب باشید هر قسمت از ساقه دارای یک جوانه باشد و در شرایط مشابه با آنچه در روش اول ذکر شد نگهداری کنید.

زمانیکه بعد از چند هفته ریشه دهی انجام شد ، قلمه های ریشه داده را از زیر پوشش در آورید و هر یک را به تنهایی در گلدانی با پایه پیت قرار دهید  

انجیده سیاه ( فراسیون اسود )

 

Ballota nigra L.

Ballote Noireنام انگلیسی :

                        

 

این گیاه از تیره نعناعیان بوده گیاهی علفی و پایا است. ساقه آن چهارگوش افراشته و برگها متقابل و بیضی شکل با پهنک منقسم به شبکه رگبرگی هستند. تمام اندامهای گیاه پوشیده از پرز آغشته به نوعی اسانس روغنی است که عطر ناخوشایندی دارد. از بغل برگها گلهایی به رنگ ارغوانی یا قرمز و به ندرت سفید ظاهر می شود. انجید سیاه در باغات و خرابه ها خصوصأ روی خاکی که از ازت غنی باشد می روید. این گیاه از زمانهای دور به عنوان گیاه دارویی در درمان ناراحتی های چشم و گوش و همچنین اعصاب مصرف می شده است.

شاخه های برگدار آن را در موقع گلدهی و در روز آفتابی می چینند. همه قسمتهای فوقانی ساقه را می چینند و در حرارت 35 درجه خشک می کنند. شاخه خشک شده بویی تند دارد و باید به طور جداگانه در پاکتهایی در بسته نگهداری شود. این گیاه محتوی تانن، اسانسهای روغنی، اسیدهای آلی و پکتین است.

 

                                                       

از این گیاه به عنوان آرامش بخش در ناراحتی های عصبی از قبیل فشار روانی، میگرن، ضعف اعصاب، عصبانیت و دیگر ناراحتی های عصبی و روانی استفاده می شود. انجیده سیاه معرق نیز است.

برای تهیه دم کرده دو قاشق مربا خوری از آن را دردو فنجان آب می ریزند و 2 تا 4 فنجان در روز می آشامند. ازپودر این گیاه به مقدار 2 تا 4 گرم در هربار و 4 با حداکثر در روز مصرف می کنند.

در مصارف خارجی، کمپرس های انجیده سیاه دردهای روماتیسمی را تسکین می دهد.

مثل همه گیاهان خانواده نعناع این گیاه نیز گیاه عسل دهنده خوبی است.  

یولاف

 

 

Avena sativa L.

Avoine cultiveeنام انگلیسی:

                                                     

از تیره گندمیان بوده و گیاهی علفی یکساله است که به عنوان گیاه علوفه ای مهم کشت می شود، ریشه های آن افشان و ساقه های آن بند بند و توخالی است که هرکدام به یک خوشه منتهی می شود برگ های آن باریک است و قسمت پائینی آنها به صورت غلافی دور ساقه را احاطه می کند.

میوه آن مثل بقیه گندمیان کاریوبس است. موطن اصلی آن اروپای شرقی است و بجز مناطق حاره در تمام دنیا و همچنین ارتفاعات کشت می شود. برای مصارف دارویی خصوصأ از دانه ها و در بعضی موارد از کاه آن استفاده می شود. برای بدست آوردن دانه های آن خوشه رسیده را خشک و می کوبند، سپس دانه ها را کوبیده و الک کرده و سپس تحت فشار قرار می دهند و بشکل گرانولهایی شبیه به کریستالهای برف که به فلوکون معروف است در می آورند. این فلوکون ها محتوی نشاسته، گلوکونین ها(1)، ترکیبی از ویتامینهای گروه ب، اسیدپانتوتنیک و کاروتن ها(2) است.

فلوکون های یولاف رابرای تهیه سوپ و فرنی خصوصأ برای افرادی که دوران نقاهت پس از عمل جراحتهای سخت یا اسهال شدید را می گذرانند و نیاز به تجدید قوا دارند مورد استفاده قرار می دهند.

دم کرده ای از این فلوکون ها به مقدار 3 قاشق برای هر فنجان آب ( 3 بار در روز تکرار شود) اشتها را تحریک می کند و دردهای گلو و سینه را کاهش می دهد. این گیاه اثر تقویت کننده دارد و در خستگی های عصبی، اظطراب و بی خوابی مصرف می شود. فعالیت غدد تیروئید را نیز کاهش می دهد و به عنوان داروی کمکی در درمان اسکلروز و فشار خون بالا بکار می رود. از کاه یولاف برای تسکسن دردهای روماتیسمی، سیاتیک و ناراحتی های کبدی استفاده می شود. جوشانده آن علیه اگزما و ورم حاصل از سرما زدگی و سودا موثر است.

دوران گلدهی: خرداد – تیر

زمان برداشت: خرداد تا شهریور  

 

1-      Gluconines

2-      Pantothenique, Carotene

همیشه بهار کوهی

 

 

Arnica Montana L

Arnica des montagnesنام انگلیسی:

 

این گیاه از تیره مرکبان بوده، گیاهی است علفی، پایا و ریزوم دار، ساقه هوایی آن افراشته، منشعب دارای پرزهای غده ای است که درانتهای ان یک نهنج گل زرد رنگ قرار گرفته است. برگ های پائین ساقه بیضی شکل بوده روی زمین گسترده هستند. برگ ها روی ساقه سرنیزه ای بوده و در محل گره های ساقه قرار دارند. میوه آن فندقه سیاهرنگ و پرزدار است. این گیاه در حال حاضر در بسیاری از کشورها بصورت حفاظت شده نگهداری می شود.

همه قسمتهای گیاه ارزش دارویی دارد. البته بیشتر مواقع گل این گیاه را جمع آوری می کنند، ولی در برخی موارد ریزوم آن نیز مورد استفاده قرار می گیرد. گل آن باید بدون نهنج و براکته های زیر گل چیده شود و فقط گل های لوله ای و راست را جمع می کنند. ریزوم ها را پس از بیرون آوردن از خاک و تمیز و به سرعت خشک می کنند.

گلها اسانس روغنی، کاروتنوئید، عصاره تلخ، آرنیسین(1)، ساپونین، آرنیدیول(2)، استرول(3)، ایزوکرستن(4)، آستراگالل(۵) دارند.

ریزوم این گیاه بیشتر حاوی تانن ها، 3/6 درصد اسانس روغنی و رزین است. هر دو قسمت اثر محرکه دارند و حتی تحریکات شدید مخاط گاستریک روده ای را باعث می شوند و اثر محرک شدیدی روی کلیه ها دارند. این گیاه همچنین دارای اثرات مفیدی روی جریان خون و فعالیت های قلبی است، البته به شرط آنکه مقدار مصرف را پزشک تعیین کرده باشد. خصوصأ عصاره الکلی این گیاه یعنی تنطور آن زیاد مورد مصرف قرار می گیرد. از این تنطور به عنوان ضدعفونی کننده و التیام دهنده مناسب استفاده می شود. از جوشانده یا دم کرده آن در ترکیبات غرغره ها، حمام ها و پانسمان ها استفاده می شود.

دوران گلدهی : اردیبهشت تا اواخر تیر

زمان برداشت: گلها خرداد و تیر – ریشه شهریور و مهر- برگ و سرشاخه تیر و مرداد

 

1-      Carotenoide, Arnicine

2-      Arnidiol

3-      Sterol

4-      Isoquercetine

5-      Astragalol

گل راعی

 

                                                نوشته دكتر رضا اميد بيگي

http://www.zardband.com                                           

       افسردگي يكي از رايج ترين بيماريهاي قلمرو روانشناسي و روانكاوي است. اين بيماري كه به بيماري قرن معروف است افراد مختلف در گروههاي سني متفاوت اعم از كودك، نوجوان، جوان و حتي افراد مسن را مبتلا مي سازد. افراد مبتلا به افسردگي نه تنها از بازدهي و كارايي كافي برخوردار نيستند بلكه در مراحل حاد اميد خود را به زندگي از دست داده و حتي تمايل به ادامه زندگي نيز ندارند.

گياه گل راعي
      گل راعي با نام علمي Hypericum perforatum L. از گياهان بسيار ارزشمند دارويي است. در منابع فارسي با نام هايي چون هوفاريقون، هزار چشم و علف چاي نيز آمده است. در زبان انگليسي به "St.John's Wort "معروف است. اين گياه خشبي، چند ساله، متعلق به تيره كلازياسه (Clusiaceae) و زير خانواده هايپريكوئيد (Hypericoideae) مي باشد. اين گياه در اروپا، شمال ايران، آسياي صغير، شمال آفريقا، كانادا، جنوب آمريكا و استراليا به طور طبيعي ميرويد.
     ساقه گل راعي راست و ارتفاع آن بستگي به شرايط اقليمي محل رويش داشته و بين 50 تا 100 سانتي متر متغير است. قسمت انتهايي ساقه انشعابهاي فراواني دارد. در گياهان چند ساله پاي ساقه چوبي مي شود. برگها متقابل، بدون كرك و دمبرگ بوده نوك برگها و لبه آن بدون كنگره است (شكل 1).

                                                           

                                              شكل 1، پيكر رويشي گل راعي

در سطح برگها نقاط تيره رنگي وجود دارد كه اين نقاط محل تجمع هيپرسين مي باشد.
گلها دوجنسي (نر و ماده) و به رنگ زرد روشن است. قطر گلها بين 1 تا 3 سانتي متر و تعداد گلبرگهاي آن 5 عدد مي باشد (شكل 2).
بذور اين گياه سخت و قهوه اي رنگ و به ابعاد 5/0× 1 ميلي متر است. طول ريشه اصلي اين گياه به 70 سانتي متر مي رسد و از ريشه اصلي ريشه هاي فرعي فراواني منشعب مي شوند.

                                                         شكل 2، گلهاي گل راعي

مواد موثره:
پيكر رويشي گل راعي (گلها و سرشاخه ها) حاوي مواد موثره است. اين مواد به گروههايي چون نفتوديانترونها (Naphthodianthrones) ، فلاونوئيدها (Flavonoids) ، اسانسها و فلوروگلوسينولها (Phloroglucinols) تعلق دارند. نفتوديانترونها كه به ميزان 1/0 تا 25/0 درصد در گل راعي وجود دارند شامل هيپريسين، پسودوهيپريسين و پيش ماده هاي آنها يعني پروتوهيپريسين، پروتوپسودوهيپريسين هستند. پيش ماده هاي فوق با قرار گرفتن در معرض نور به تركيبات حلقوي مربوطه تبديل مي شوند (شكل 3).

                                شكل 3، ساختمان شيميايي هيپريسين و پسودوهيپريسين

مكانيسم اثر:
       وجود آنزيم مونوآمينواكسيداز (Mono Amino Oxidas = MAO) سبب تجزيه هورمونهاي آدرنالين و نورآدرنالين در محل سيناپسهاي عصبي مي شود. تجزيه هورمونهاي مذكور سبب ايجاد افسردگي (Depression) در افراد مي شود. هيپريسين سبب مهار آنزيم فوق الذكرشده و بدينوسيله افسردگي را درمان مينمايد. در اكثر مراجع علمي معتبر نظير Basic&Clinical  Pharmacology, PDR¸ Martindale و كميسيون E اثر ضد افسردگي اين گياه مورد تاكيد قرار گرفته است.
      از اوائل دهه 90 آزمايشات باليني در خصوص تاثير هيپريسين در درمان بيماريهاي ايجاد شده توسط ويروسها صورت پذيرفت و در نتيجه از اين گياه به عنوان يك كانديداي مناسب براي كنترل بيماري ايدز ياد شده است.

رقم مورد استفاده:
       رقم توپاز (Topas) يكي از معروفترين ارقام گل راعي در اروپا است كه جهت توليد دارو در مقياس صنعتي مورد استفاده قرار مي گيرد. شركت دارويي زردبند با تهيه بذور رقم توپاز و مطالعات متعددي كه به روي سازگاري و همچنين تاثير شرايط اقليمي كشورمان بر روي آن انجام داده به اين نتيجه رسيده است كه رقم مذكور را مي توان در مقياس وسيع جهت تهيه دارو مورد استفاده قرار داد. لذا اين شركت با داشتن بهترين رقم گياه گل راعي از مواد اوليه بسيار مناسبي براي تهيه دارو در كشور برخوردار است.

منابع:
1- عزيزي، م و اميدبيگي، رضا، بررسي اثرات سطوح مختلف ازت و فسفر بر رشد، نمو، عملكرد و تجمع كادميوم در گل راعي، مجله علوم خاك و آب، جلد 12، شماره 9، سال 1379 .
2- عزيزي، م و اميدبيگي، رضا، بررسي اثرات مقادير مختلف ازت و فسفر بر رشد، نمو، عملكرد و ميزان ماده موثره هيپريسين در گل راعي، مجله علوم كشاورزي ايران، جلد 32، شماره 4، سال1380

3- Azizi¸ M. and Omidbaigi¸ R. 2002. Effect of NP-supply on herb yield¸ hypericin content and cadmium accumulation of "St. John's Wort" (Hypericum perforatum). Acta Horticulturae¸ No. 576¸ 267-271

4- Bernath¸ J. 2000¸ Medicinal & Aromatic Plants. Mezo. Publication Budapest.

5- Bruneton¸ J. 1995¸ Pharmacognosy¸ Phytochemistry¸ Medicinial Plants. Lavoisier publication. Paris.

6- Dias¸ A.S.P., Azizi¸ M and Omidbagi¸ R. 2001¸ Effect of nitrogen and phosphorus fertilization in the cultivation of Hypericum perforatum cv. Topas. International congress and 49th  annual Meeting of the society for medicinal plants research¸ Erlangen¸ Germany¸ 2-6 sep.

7- ESCOP. 1996. Monographs on the medicinal use of plant drugs fasicule 1¸ Hyperici herba.

8- Martonfi¸ P. and Replak¸ M. 1994. Secondary metabolites during flowers ontogenesis of Hypericum perforatum L. Zahradnictvi .

9- Omidbaigi¸ R. and Azizi¸ M. 2000. Effect of time of harvest on hypericin and essential oil content of Hypericum perforatum.
Iran Agricultural Research Journal¸ 19(2)¸ 155-164

10- PDR¸ for herbal medicine¸ 1998. Medicinal Economic Company Publication.

11- Reynolds¸ J.E.F. 1998. Martindale¸ the Extra Pharmacopoeia¸ 31rd edition. Royal Pharmaceutical Society Publication.

12- Upton¸ R. 1997."St John's Wort"¸ Hypericum perforatum¸quality control¸ analytical and therapeutic monograph. Herbalgram 40:32 pp.