Life in a pot
زندگي طولاني در يك گلدان
زهكشي:
گياه گلداني به طور عموم و خصوصاٌ گياهان بونسايي قبل از اينكه از خشكي و كم آبي از بين بروند از آب اضافي و خارج نشدن سريع آب از گلدان و در نتجه باتلاقي شدن و كمبود اكسيژن تلف مي گردند.
خاك گلدان هاي بونسايي بايد داراي بافت و منافذي باشد كه به محض اضافه شدن آب به آن به عمق گلدان رفته و اضافه آن خارج گردد. در چنين خاكهايي حتي اگرگلدان در معرض بارندگي شبانه روزي هم قرار بگيرد هيچ گونه نگراني ازباتلاقي شدن خاك وجود ندارد. توجه داشته باشيد كه اضافه كردن آب به گلدان به مراتب ساده تر از خارج كردن آن است.
ظرفيت نگهداري آب در خاك :
خروج فوري آب اضافي از خاك اين معني را نمي دهد كه نبايد آب خاك گلدان را به خوبي خيس نمايد. خاك خوب خاكي است كه علاوه بر اينكه آب اضافي خود را خارج مي كند ملكولهاي آب را چنان درسطح ذرات خود نگهداري كند كه تا آبياري بعدي آب لازم براي گياه را در اختيار داشته باشد. خاك باغچه از نظر نگهداري آب در سطح ذرات خود بسيار خاك خوبي است اما پس از مدتي فشرده و متراكم گشته و آب اضافي را از خود خارج نمي كند. بهترين راه براي حفظ ضرورت نگهداري آب در خاك و هم اينكه آب اضافي خارج گردد اضافه نمودن مواد معدني و آلي جاذب و نگهداري آب در خاك است.
منافذ هوا :
با انتخاب بافت مناسب خاك منافذ و فضاهاي كوچكي در بين ذرات خاك ايجاد مي كند كه اكسيژن لازم براي حيات ريشه و باكتريهاي مفيد تامين مي نمايد. قابل استفاده شدن بعضي از عناصر غذايي در خاك مديون فعاليت ميكروارگانها يا همان باكتريهاي خاك است كه در صورت عدم وجود اكسيژن نمي توانند زنده بمانند. به طور خلاصه كمبود ويا نبود اكسيژن به معني مختل شدن فعاليت هاي حياتي ريشه ها، باكتريها وقابل استفاده نشدن بعضي ازعناصر غذايي مانند فسفر است.
پس چه خاكي؟
ژاپني ها براي گلدان هاي بونسايي خود خاكي بس استثنايي دارند. از اين نظر كلمه استثنايي بكار مي رود كه صفات متضاد در اين خاك جمع است. خاك رس معمولي داراي ذرات بسيار ريز و داراي مواد غذايي فراوان و همچنين قدرت نگهداري آب در آن زياد است اما به محض رسيدن آب به ذرات آن به همديگر چسبيده و هيچ منفذي براي اكسيژن باقي نمي ماند و به همين علت خاكهاي سنگين نام دارندكه زهكش در آن كمتر وجود دارد و خاك پس از چند آبياري باتلاقي مي شود.
خاك رس ژاپني به نام Akadama يك نوع رس آتشفشاني و بصورت دانه دانه است كه علاوه بر خاصيت غذايي و نگهداري آب حبابهاي ريز اكسيژن نيز در آن يافت مي گردد و عجيب اين است كه پس از چند سال استفاده در گلدان و چندصد بار آبياري هنوز مي توان به صورت دانه دانه آنها را مشاهده نمود.
ژاپني ها اين خاك را با سنگريزه به اندازه نصف نخود و شن شكري و كمپوست مخلوط مي كنند وخاكي به دست مي آورندكه هم از نظر غذايي و هم از نظر زهكشي و نگهداري آب وضع مناسبي دارد.
مخلوط كردن خاك :
بهترين خاك بايد 3خاصيت داشتن موادغذايي، زهكشي ونگهداري آب را دارا باشد.
خاصيت نگهداري آب با اضافه كردن موادآلي پيت و خاك برگ خوب وخرده چوب پوسيده شده و امثال آن تامين مي گردد. بايد توجه كرد كه اين ماده آلي نبايد آنقدرتجزيه شده باشد كه پس از خشك شدن به پودر تبديل گردد بلكه بايد ساختمان فيزيكي آن به نحوي باشد كه با فشار دادن بصورت گلوله فشرده ومتراكم تبديل نگردد وبا آزاد كردن انگشتان به گونه اي از همديگر پاشيده گردد كه ذراتي به اندازه نخود درست كند.
كمپوست هايي كه پر ازماده غذايي هستندوهمچنين كود پوسيده حيواني اگرچه ظاهراٌ غني هستند اما براي ريشه هاي تازه هرس شده با ريشه هاي موئين جديد كمي زياد و قوي به نظر مي رسند و علاوه بر آن داراي باكتري و اسپور قارچهاي بيماريزا نيز مي باشند.
اندازه تمام موادي كه جهت مخلوط شدن نافع هستند اعم از سنگريزه، شن، كمپوست، پيت ويا ... بين 5-2 ميليمتر ضخامت داشته باشند. مشخص است كه اندازه هاي بزرگتر از 5 ميليمتر داراي سطح جانبي كمي هستند و ريزتر از 2 ميليمتر هم به پائين گلدان رسوب كرده و زهكشي ها را مسدود مي كند. موادي كه الك مي شوند بايد رطوبت معيني داشته باشند نه آنقدر مرطوب باشند كه منافذ الك راببندند و نه آنقدر خشك باشد كه به پودرتبديل گردد.
بايد توجه شود سنگريزه هايي كه به تازگي در كارخانه هاي سنگبري و شن سازي شكسته شده اند را نبايد استفاده كرد زيرا كه سنگهاي تازه حاوي يونهاي سمي بزاي كياهان هستند وبايد حداقل يك يا دوسال پس از شكستن در زير آب باران در محيط باز بماند.
علاوه بر آن اين سنگها داراي سطوح جانبي هستند و زماني كه دركنار همديگر قرار مي گيرند تقريباٌ با همديگر جفت مي گردند و منفذي براي هوا و زهكشي باقي نمي گذارند از اين نظر بهترين سنگريزه مواد رودخانه اي است كه روي همديگر سائيده شده و ظاهري كره اي دارند و هنگامي كه در كنار همديگر قرار ميگيرند در بين خود منفذ درست مي كنند. درباره مواد آلي نكته ديگري قابل ذكر است كه خرده چوب و پوست درختان جنگلي تجزيه شده به مراتب بهتر از خاك برگ و پيت است زيرا بصورت قطعات درشت تر در گلدان براي مدتها باقي مي ماند. نسبت بين مخلوط يك بريك است مگراينكه درنگهداري درختان بونسايي برحسب گونه نسبتهاي ديگري ارائه گردد. اندازه ذرات هم در گلدان هاي كوچكتر حدود 3-2 ميليمتر ودر گلدانهاي بزرگتر 5-3 ميليمتر تعيين مي گردد. البته مواد مصنوعي ديگري هم به عنوان مخلوط در بازار وجود دارد كه بعضي ها معتقد به استفاده از آن هستند اما رس مخصوص و سنگريزه و مواد آلي تمام نيازهاي غذايي گياه را برطرف مي كند.
کوتاهي عمر گل