رزمــاری
رزماری، برگ و سرشاخههای گلدار خشک شدۀ گیاه Rosmarinus officinalis از خانوادۀ نعناعیان (Lamiaceae) است که حداقل دارای 1 درصد (حجم/وزن) روغن فرار میباشد.

نامهای گیاه:
لاتین: Rosmarinus officinalis
فارسی: رزماری، رومارن
عربی: اکلیل الجبل، حصالبان، حصالبان اکسیر
انگلیسی: Rosemary, Common Rosemary, Moorwort, Herb of memory
آلمانی: EchterRosmarin, Anthoskraut, krankrautblatter, kranzenkrautblatter
فرانسه: Romarin, Rose marine, Herbe aux couronnes, Feuilles de Rosmarin
ریخت شناسی:
گیاه معطر بوتهای و پایا، با شاخههای بالارونده، که ارتفاع آن به 2 متر میرسد. برگها باریک با انتهائی بدون نوک و سوزنیشکل (نازک)، گلها به رنگ سبز تیره و به ندرت صورتی یا سفیدرنگ میباشد.
اندام داروئی: برگ و سرشاخههای گلدار گیاه، اندام داروئی رزماری را تشکیل میدهد

زمان جمعآوری: برگ و سرشاخههای گلدار گیاه رزماری هنگام شروع باز شدن گلها و در فصول بهار و تابستان جمعآوری میگردد .
دامنۀ انتشار: پرورش گیاه رزماری در بیشتر نواحی ایران معمول میباشد. پرورشدهندگان عمدۀ گیاه رزماری را در دنیا کشورهای شمال آفریقا خصوصاً مراکش و تونس و کشورهای جنوب اروپا خصوصاً اسپانیا، فرانسه، ایتالیا، یوگسلاوی و آمریکا تشکیل میدهند.
مواد متشکله: مادۀ متشکلۀ اصلی برگ و سرشاخههای گیاه رزماری را روغن فرار تشکیل میدهد فارماکوپۀ گیاهی بریتانیا میزان روغن فرار رزماری را 1% حجم در وزن ذکر کرده است، ولی میزان روغن فرار این گیاه در نقاط مختلف دنیا بین 5/0 تا 5/2 درصد گزارش شده است.
عمدهترین ترکیبات موجود در روغن فرار گیاه را 1و8 ـ سینئول (1,8 - cineol)، بورنئول (Borneol)، کامفر (Campher)، بورنیل استات (Bornyl acetate)، آلفاپینن (α - pinene) و –B پینن تشکیل میدهند که بسته به شرایط جغرافیائی محل کشت گیاه، میزان و درصد هریک از این مواد متغیر میباشد.
سایر ترکیبات طبیعی موجود در برگ و سرشاخههای گلدار رزماری شامل این دستهها میشود:
فلاونوئیدها مانند جنکوانین (Genkwanin) و لوتئولین (Luteolin)، اسیدهای فنلی مانند اسید رزمارینیک (Rosmarinic acid)، دیترپنها، تریترپنها، تاننها، مواد تلخ، رزین، ساپونین، پروتئین، چربی، کربوهیدرات، فیبر، برخی املاح و ویتامینها.

موارد استعمال: از رزماری به صورت خوراکی در درمان اضطراب، سردرد، میگرن، فشار خون، نفخ و بیاشتهائی و به صورت موضعی بعنوان مسکن موضعی در درمان دردهای عضلانی و بیماریهای روماتیسمی استفاده میشود. همچنین بعلت عطر و طعم مناسب در صنایع آرایشی ـ بهداشتی مورد استفاده قرار میگیرد. روغن رزماری یک روغن محرک است و از نظر رایحه و اثر، گرم و نافذ میباشد. اثر محرک رزماری روی سیستم اعصاب مرکزی بسیار برجسته است. مصرف رزماری چون موجب سهولت ترشح و دفع صفرا میشود از این جهت از آن در بیماریهای یرقان و نارسائی اعمال کبد استفاده بعمل میآورند. مصرف رومارن در موارد ضعف عمومی، خستگی مفرط و بیحالی بیمار در دوران نقاهت مفید تشخیص داده شده است.